Codependency en narcisme

Is het egoïstisch van me als ik met mijn vriendinnen wil afspreken? Wat heb ik gedaan dat ik nu al drie dagen genegeerd word? Waarom eindigt elke ruzie ermee dat ik mijn excuses aanbied? In een relatie met iemand die narcistisch gedrag vertoont, voel je je vaak erg in de war. Klopt alles wel? En zo nee, wat klopt er dan precies niet?

Als je codependent gedrag vertoont, heb je de neiging om jezelf en wat je waarneemt ondergeschikt te maken aan anderen en wat zij zeggen of vinden. Het vormt een perfecte voedingsbodem voor narcistisch misbruik en het kan jaren duren voordat je doorhebt dat het écht foute boel is. De volgende stap is de realisatie dat er iets in jou zal moeten veranderen om jezelf uit deze situatie te bevrijden.

Dit is iets anders dan wat je partner je misschien wil doen geloven: dat alle problemen in jullie relatie aan jou liggen, dat jij dieper in jezelf moet graven, harder aan jezelf moet werken en meer inzicht moet verkrijgen in je patronen om jullie relatie harmonieus te maken. Dat zou een optie kunnen zijn als hij of zij oprecht hetzelfde deed, maar bij iemand met narcistische trekken is daar over het algemeen geen sprake van.

Het verraderlijke is dat er wel een kern van waarheid in deze woorden zit. Jouw patronen dragen inderdaad bij aan de giftige dynamiek die tussen jullie bestaat en het is dan ook zaak deze grondig onder de loep te nemen. Maar doe je dit vanuit het verlatingsangstige patroon van de Pleaser, dan ben niet bezig met je eigen proces, maar met het behagen van je partner en het ‘redden’ van de relatie. Je zult je op die manier alleen maar dieper ingraven in deze toxische binding.

In plaats daarvan wil je jullie dagelijkse strijd overstijgen en helder zicht krijgen op de patronen in jou die je zo vatbaar hebben gemaakt voor het type relatie waarin je verstrikt zit, en vooral ook hoe je ze doorbreekt.

Om naar je gevoel te kunnen luisteren, is het is nodig de dwangmatige analyse van je narcistische partner los te laten. Goed bekeken doet het er niet toe hoe alles precies is gegaan, wie wat heeft gezegd en zelfs niet of je partner nu wel of niet narcistisch is. Uren kun je hierover nadenken zonder tot een duidelijke conclusie te komen, en al die tijd ben je afgesneden geweest van jezelf en je gevoel. Waar het werkelijk om gaat, is wat deze relatie met je doet en in hoeverre jij dit acceptabel vindt.

Wat voel je in je lijf als hij in de trein, met net te luide stem ‘voor de grap’ zegt dat je vies bent en stinkt? Welke fysieke sensatie ervaar je als hij in gezelschap smeulend van woede in een hoek zit, omdat jij niet genoeg aandacht aan hem besteedt? Wat neem je waar als hij, na een liefdevol gebaar van jou, vol afschuw ineenkrimpt en zegt dat hij walgt van je onoprechtheid.

Voel je een steen in je maag, een dolk in je hart, een brok in je keel? Wat je precies waarneemt is heel persoonlijk, maar het voelt vast en zeker ongemakkelijk. Wat gebeurt er als je er met je aandacht bij blijft? Wat wil dit gevoel je zeggen en welke acties wil je eraan verbinden?

Wat gebeurt en nou eigenlijk echt? Het kan een vraag zijn die moeilijk te beantwoorden is voor je, omdat de werkelijkheid te pijnlijk is voor je. Je wilt niet onder ogen komen dat al je inspanningen om deze relatie te laten werken vruchteloos zijn geweest. Het zou betekenen dat je je een mislukkeling zou voelen. En zo kan je de ernst van de situatie jarenlang langs je heen laten gaan. Je ziet het wel en je ziet het niet…

Om de realiteit tot je door te laten dringen, kun je een logboek gaan bijhouden: wat gebeurde er, wat voelde je daarbij, wat heb jij gedaan, wat waren de gevolgen daarvan? Niet alleen zorgt het ervoor dat je schadelijk gedrag van je partner achteraf niet meer kan ontkennen of bagatelliseren, het wapent je ook tegen de eventuele gaslighting die er op je toegepast wordt.

Je wordt ge-gaslight als je partner je wil laten twijfelen aan je eigen perceptie, iets waar je vanuit je codependency-patronen toch al wankel in bent. Zo kan je partner je ervan overtuigen dat jij je bepaalde gebeurtenissen verkeerd herinnert, dat bepaalde dingen wel of juist niet gezegd zijn, of dat je overdreven reageert op een in essentie ernstig voorval. Hierdoor vertrouw je je eigen waarneming steeds minder en ga je steeds meer af op wat je partner presenteert als de waarheid.

Hoe zuiverder jij observeert, hoe makkelijker het wordt om je onrealistisch rooskleurige beeld van je partner en jullie relatie los te laten en je weer te verbinden met wat jij waarneemt en ervaart. Je focus op wat er in het hier-en-nu gebeurt trekt je weg uit de relatiefantasie die je om alles heen had gesponnen. De vaak kille realiteit komt aan het licht. Het kan een hard gelag zijn opeens zo haarscherp te zien in welke situatie je je werkelijk bevindt, maar het is precies deze naakte waarheid die je uiteindelijk zal bevrijden. 

Nu je weet wat er werkelijk gaande is en wat dit met jou doet, is het tijd om je grenzen te bepalen en voor jezelf te gaan zorgen. Het komt er nu op aan jezelf in veiligheid te brengen, emotioneel en vaak ook fysiek, want een narcistische partner ziet zijn prooi niet graag vroegtijdig vertrekken en kan hierdoor onverwachtse bewegingen maken.

Vaak betekent dit dat je uit de relatie vertrekt, ook vaak betekent dit dat je dit voor jouw veiligheid doet zonder hier eerst met je partner over te spreken. Schakel hierbij als dit mogelijk is de hulp in van iemand die je vertrouwt en zorg ervoor dat je een veilige plek hebt om naartoe te gaan na het verbreken van de relatie. Je zult die plek nodig hebben om je krachten te herwinnen en uiteindelijk de veiligheid in jezelf terug te vinden.

Want hoe herstel je van deze schokkende en uitputtende ervaring? Hoe keer je dit alles ten goede om sterker dan ooit te herrijzen? Geduld, onderscheidingsvermogen en zelfliefde zijn de belangrijkste ingrediënten van dit proces.

Deel 1 – En ze leefden niet lang en gelukkig

Deel 3 – De weg naar heling van narcistisch misbruik