Relatieverslaving en vermijding

Het lijkt zo makkelijk: als je je gevoelens uit de weg gaat, dan voel je ze niet en heb je er dus geen last van. Niet dat je dat bewust doet, het is zo gegroeid door de reactie die je als kind kreeg op het spontaan uiten van wat in je leeft. Je wil ergens naartoe, maar je wordt tegengehouden, je uit spontaan je vreugde en je krijgt een standje, je voelt je bang en er wordt je gezegd dat er niets aan de hand is.

Gedeeltelijk is dit soort feedback ook nodig als onderdeel van je opvoeding. Het zou wat zijn als we als volwassenen nog steeds overal op af zouden rennen om het vast te pakken, vrolijk zingend op schoot gingen zitten bij onze lieve tante, of bang zouden zijn om alleen naar ons werk te gaan.

Alleen: doordat de feedback over je gedrag vaak niet in afstemming met jou werd gegeven, kreeg je steeds de boodschap dat wat je voelt niet klopt. Je bent gaan geloven dat je gevoelens niet goed zijn, dat je die niet hoort te tonen, dat je ze zelfs niet hoort te voelen. En met je je destijds beperkte analytische vermogens heb je dat begrepen als: ik ben niet goed zoals ik ben.

Je hebt vervolgens een strategie ontwikkeld voor het vermijden van je gevoelens en daarmee het vermijden van de werkelijkheid. Misschien trok je je terug in je fantasiewereld, misschien ben je heel lief gaan doen, ook al voelde je je boos. Zo ben je langzaam maar zeker vervreemd geraakt van je eigen waarneming en is voelen voor jou heel lastig geworden.

Even een stapje terug naar wat voelen nou eigenlijk is. Voelen is iets van je lijf: met behulp van je zintuigen maak je het onderscheid tussen genot en pijn. Dankzij je zintuigen vind je zo heel natuurlijk je weg in het leven. Waar je een gevoel van stromen, van uitzetten van beweging ervaart, ga je vooruit, waar je een gevoel van stagneren, samentrekken en stilstand ervaart, ga je achteruit. Je gevoel is hiermee een fantastisch instrument om je leven zo vorm te geven dat het bij je past.

Helaas wordt serieus nemen wat je waarneemt en daarnaar handelen je al vroeg afgeleerd. Je moet stilzitten, hard werken, je gevoelens beheersen. Je gaat je schuldig en beschaamd voelen om waar je naar verlangt en om waar je een natuurlijke afkeer voor voelt. De levenslust die ooit je leidraad was, wordt zo steeds meer ingesnoerd.

Als je primaire, gezonde genoegens op deze manier worden verloochend, nemen secundaire genoegens hun plaats in. Je kunt je heil zoeken in alcohol, drugs, of verslavende relaties. Of je werkt heel hard, eet heel veel, sport non-stop. Alles om je behoeften te bevredigen… maar deze surrogaatgenoegens kunnen je ware verlangens niet vervullen.

Gezonde genoegens brengen bevrediging met zich mee, verslavende genoegens alleen een hunkering naar meer. Hoe veel je ook drinkt, hoe je ook investeert in je relatie, je blijft altijd met een leeg gevoel achter. Dit gebrek aan vervulling wakkert je hunkering verder aan en de basis voor verslaving wordt gelegd.

• Als je verwikkeld bent in een eindeloos gevecht met je gewicht of lichaamsvormen, voel je je steeds als je iets eet schuldig. In plaats van te genieten en hierdoor vervuld te raken, levert eten geen bevrediging op. Het gevolg is dat je het weer wilt doen: je honger is niet te stillen.
• Alcohol maakt je vrij van remmingen en je innerlijke criticus houdt eindelijk eens zijn mond. Je bent spontaan, ad-rem en kunt je gevoelens met anderen delen, je maakt grapjes en voelt je heel levendig. Je bent even je helemaal vrij in jezelf, maar die bevrijding is van korte duur, doordat de integratie ervan ontbreekt. Steeds als je ontwaakt uit je roes, ben je weer je starre, stroeve zelf en dus wordt de cyclus herhaald.
• Relatieverslavingsgedrag roept een surrogaatgevoel van verbondenheid op. Soms lukt het je om in een staat te komen van eindeloze en onvoorwaardelijke liefde: wat de ander ook doet, jij begrijpt en accepteert het grootmoedig. Totdat je de illusie niet langer kunt ophouden… Je ziet opeens heel duidelijk dat je verlangens niet vervuld worden. Maar in plaats van constructieve actie te ondernemen, ga je snel terug je bubbel in. Je gaat de verbinding met jezelf niet aan en daardoor lukt het ook niet met de ander.

Het is heel goed mogelijk dat je bent begonnen met je verslavende gedrag om gevoelens van pijn en schaamte uit de weg te gaan. In het begin werkt dat goed, maar naarmate de tijd verstrijkt, raak je er meer en meer in verstrikt. Je pijnlijke innerlijke werkelijkheid manifesteert zich steeds duidelijk in je uiterlijke wereld. De verslavingspatronen nemen toe in hevigheid totdat je vastzit in een destructieve cyclus. Zo wordt de oplossing die je meende te hebben gevonden een probleem op zich.

Het antwoord ligt in het weer leren voelen wat zich in je afspeelt. Je kunt heel bang zijn geworden voor wat dat dan is, doordat je het al zo lang ontweken hebt. Het kan inderdaad pijnlijk zijn om bepaalde dingen te voelen, maar je werkelijke gevoelens zijn waarschijnlijk lang niet zo beangstigend als jij je ze inmiddels voorstelt.

Bovendien: aan elk gevoel komt ook weer een einde. Net als een golf, heeft het een begin, een midden en een einde en het is aan jou hierop te leren surfen. Wegrennen heeft geen zin, dan word je overspoeld. Wat je het best kunt doen is je mee laten voeren naar de top van de golf en daar genieten van het uitzicht.