Je relatie met anderen

Hoge pieken, diepe dalen. Dan weer heel close, dan weer afstandelijk. Op de intens mooie momenten samen volgen hevige emotionele uitbarstingen. Liefde en haat wisselen elkaar af en het kan er soms hard aan toegaan. Eén ding is zeker: saai is het nooit, al verlang je soms hevig naar rust.

Typeert dit jouw relaties? Het is mogelijk dat de strategieën die je als kind hebt moeten inzetten ook nu nog je gedrag bepalen. Toen dienden ze een duidelijk doel, maar nu staan ze je in de weg in het aangaan van gezonde relaties.

Als je structureel codependent gedrag vertoont, ben je opgegroeid in een gezin dat niet goed reageerde op de natuurlijke eigenschappen van jou als kind. Dat kan zijn doordat er sprake was van verwaarlozing, mishandeling of misbruik, of van een verslaving van een familielid.

Je kunt ook simpelweg te weinig liefde, aandacht en erkenning hebben ontvangen. Wat de oorzaak ook is, je bent onvoldoende ondersteund in je basisbehoeften, waardoor er voor jou niet genoeg ruimte was om jezelf te zijn. En als volwassene ondervind je daar de gevolgen van.

In je kindertijd heb je bepaalde gedragingen onbewust ingezet als strategie om te functioneren in een gezin waarin onvoldoende ruimte en aandacht was voor jouw emoties. De krachtige boodschap die jij toen kreeg, is dat jouw emoties er niet toe doen.

Jij bent daar destijds zo goed als je kon mee omgegaan en je aanpak heeft je ook zeker geholpen. Nu, in je volwassen leven, staat deze strategieën uit je kindertijd je juist in de weg, alleen ben jij je daar niet, of niet volledig van bewust. Jij doet gewoon nog steeds wat je altijd hebt gedaan.

Ruimte en aandacht voor jouw emoties als kind waren er vanzelfsprekend niet als je bent opgegroeid in een gezin waar sprake was van fysiek, verbaal of seksueel geweld. Of wanneer een of beide van je ouders verslaafd was, of met psychische problemen kampte. Toch is het niet zo dat je ernstig getraumatiseerd hoeft te zijn om codependent gedrag te ontwikkelen.

Het is mogelijk dat je vooral op emotioneel gebied verwaarloosd bent geweest. Wie als kind emotionele verwaarlozing heeft ervaren, is vaak opgegroeid in een gezin dat niet zichtbaar disfunctioneel was. Je werd niet uitgescholden of geslagen. Je werd niet aan je lot overgelaten na school. Je had genoeg vriendjes en mooi speelgoed.

Bij emotionele verwaarlozing gaat het niet om wat er wordt gedaan, zoals schreeuwen of slaan, maar om dat wat wordt nagelaten. De troostende woorden die niet klonken, de arm die niet om je schouder werd gelegd, de blik van verstandhouding die je niet mocht ontvangen.

Je ouders bedoelden het hoogstwaarschijnlijk goed, maar misten de vaardigheid om de gevoelens die je als kind had op te merken en er adequaat op te reageren. Waarschijnlijk hebben zij zelf ook niet geleerd hoe ze om moeten gaan met hun gevoelens en hoe ze die op een gezonde manier kunnen uiten.

En zo kan het zijn dat mensen die in hun jeugd emotionele verwaarlozing hebben ervaren zich oprecht afvragen hoe het kan dat zij worstelen met allerlei problemen die zij zelf associëren met ‘een moeilijke jeugd’. In hun ogen hebben zij een fijne jeugd gehad. Aan niets een gebrek, niemand verslaafd of psychisch in de knoop en altijd goede resultaten op school.

In zo’n ogenschijnlijk perfecte opvoedingssituatie kan er toch sprake zijn geweest van subtiele vormen van emotionele afwijzing of emotionele niet-beschikbaarheid. En dat kan diepe sporen nalaten. Alles leek in orde, toch heb je emotioneel heel wat gemist.

Codependency kleurt vervolgens je hele volwassen leven, doordat het invloed heeft op de manier waarop je met jezelf omgaat en de manier waarop je met anderen omgaat.

Als volwassen codependent heb je sterk de neiging je eigen behoeften te negeren en je volledig af te stemmen op de behoeften van anderen. Bijvoorbeeld die van een partner, een vriend of vriendin, of een familielid.

Dit zorgende gedrag vertoon je vanuit een verstoorde relatie met jezelf. Doordat je in je jeugd geen gezond gevoel van eigenwaarde of grenzensysteem hebt ontwikkeld, maak je de ander tot jouw referentiepunt.

In je omgang met die ander zet je bepaalde strategieën in.  Het doorzien van de strategieën die je in het hier-en-nu hanteert, is een van de belangrijkste stappen op weg naar heling. Je kunt immers pas werken aan het ontwikkelen van Soul Esteem als je weet wat er in de weg staat.

Negatieve controle betekent dat je invloed wilt uitoefenen op de realiteit van de ander, of dat je de ander jouw realiteit laat beïnvloeden. De realiteit bestaat hierbij uit het lichaam, gedachten, gevoelens en gedrag

Geen gezonde grenzen

Als je geen gezonde grenzen hebt, is het lastig te bepalen waar jouw werkelijkheid eindigt en die van de ander begint. In feite zie je de ander dan als een verlengstuk van jezelf. En zo kan het gebeuren dat jij wilt bepalen met wie je partner omgaat en hoe vaak, hoeveel hij drinkt en wanneer en of hij af moet vallen. Merk op dat je er hierbij best gelijk in kunt hebben dat iemand omgaat met ‘foute vrienden’, te veel drinkt of overgewicht heeft. Alleen maakt dat het nog niet tot jouw verantwoordelijkheid.

Je past jezelf aan

Als je de ander jouw realiteit laat bepalen, dan pas jij je aan op basis van wat je denkt dat de ander van jou vindt of wil. Je draagt bijvoorbeeld bepaalde kleding, omdat je bang bent dat je partner je anders niet meer aantrekkelijk vindt. Of je zegt niet altijd wat je vindt, omdat je bang bent dat mensen je anders niet meer aardig vinden.

Anderen verantwoordelijk stellen

Het is ook mogelijk dat je behoefte en wensen, hebt waar je zelf geen zorg voor kunt dragen. Onbewust stel je anderen daar dan verantwoordelijk voor. Zij moeten ‘aanvoelen’ wat jij nodig hebt of wat jij wilt en jou dat vervolgens geven. Maar dat doen zij niet, want zij zijn niet helderziend! Je hebt dan steeds het gevoel dat je niet op waarde wordt geschat, of dat anderen niet genoeg doen voor jou.

Wrok kun je zien als gestolde woede. In plaats van het openlijk uitspreken van je onvrede naar de ander, hou je het voor jezelf. Binnenin jou gaat het broeien, misschien wel tot het tot een uitbarsting komt.

Obsessieve vormen

Je bent boos omdat je vindt dat iemand je iets aangedaan heeft. Je voelt je het slachtoffer en bent in je hoofd non-stop bezig met hoe je wraak kunt nemen of de ander kunt straffen. De gedachten aan wat de ander je heeft aangedaan kunnen obsessieve vormen aannemen, steeds weer draai je de film af van wat jou zo veel pijn heeft gedaan. Merk jij wel eens dat je je groen geel ergert aan een ander en maar niet kunt stoppen met nadenken over zijn onvoorstelbare stupiditeit, grenzeloze botheid, overdreven sentimentaliteit, of drakerige dramatiek? Dat zijn wrokgevoelens!

Veel gelegenheid tot pijn

Doordat je jouw grenzen vaak laat overschrijden, heb jij ook veel gelegenheid om pijn te ervaren. Je gebrekkige gevoel van eigenwaarde versterkt dit alleen maar: elke keer weer is het alsof anderen je compleet waardeloos vinden. Uithalen naar de ander kan dan een manier zijn om je gevoel van eigenwaarde wat op te krikken.

Niet expres

Wat je hierbij vaak uit het oog verliest is dat acties van anderen negen van de tien keer helemaal niet bedoeld zijn om jou pijn te doen. Mensen zijn over het algemeen vooral druk bezig met het vervullen van hun eigen behoeften. Doordat ook zij daarbij kunnen handelen vanuit een beschadigd stuk, kan het voorkomen dat zij jou daarbij, per ongeluk en onopgemerkt, kwetsen.

Je voelt je of totaal perfect, of totaal imperfect en accepteert op die manier je eigen ‘perfecte imperfectie’ niet. Je bent maar een mens, maar dat kun jij niet zien.

Je bent je eigen god

Zie jij jezelf als totaal perfect, dan ben je je eigen god. Je snijdt jezelf af van het helende contact met je hogere zelf en blokkeert de mogelijkheid tot persoonlijke groei. Je zit als het ware alleen op een eiland van perfectie omringd door een zee van idioten. Het wordt op die manier lastig je over te geven aan de stroom van het leven, of een hogere macht, en vandaaruit jouw bijdrage te leveren.

Je ziet jezelf als totaal imperfect

Zie je jezelf als totaal imperfect, dan heb je een heel andere ervaring. Die zee van idioten zie jij niet. Jij voelt je juist de enige gebrekkige in een wereld vol ‘normale’ en daarmee ‘betere’ mensen. Vanuit dat gevoel van minderwaardigheid durf je jouw bijdrage niet te leveren. De ander zou zien hoe erg het met je gesteld is en je erom veroordelen – denk je.

Je gaat een voor jou onverdraaglijke innerlijke werkelijkheid uit de weg met een verslaving, een lichamelijke ziekten, of een geestelijke stoornis. Maar hoe je ook je best doet je gevoelens te vermijden, je pijnlijke innerlijke werkelijkheid blijft bestaan.

Verslavingen

Het is heel goed mogelijk dat je bent begonnen met alcohol of drugs, gokken of overmatig werken, om gevoelens van pijn en schaamte uit de weg te gaan. Gevoelens die bij de meeste mensen niet zo alleroverheersend aanwezig zijn. In het begin werkt dat goed, maar naarmate de tijd verstrijkt, raak je verslaafd. Zo wordt de oplossing die je dacht te hebben gevonden een probleem op zich.

Lichamelijke of psychische aandoeningen

Ongeadresseerde gevoelen kunnen zich ook uiten in de vorm van lichamelijk klachten. Die zijn dan meestal vaag en er kan geen lichamelijk oorzaak voor worden gevonden. Of je gaat de realiteit uit de weg door middel van een psychische aandoening, waardoor je je gevoelens niet langer kan of hoeft waar te nemen.

Je vindt het moeilijk dingen van jezelf te delen en zo anderen toe te laten, of je deelt juist buitensporig veel en intens, waardoor je de ander overspoelt.

Angst voor veroordeling

Als je je ondergeschikt voelt aan een ander en jezelf van daaruit vergelijkt, zul je voor jouw gevoel altijd tekort schieten. Uit angst dat de ander je veroordeelt, deel je dan vaak helemaal niet. Ook de wens om de controle te behouden kan ervoor zorgen dat je de ander niet toelaat.  Jij laat niet zien wie je bent, om de zaken in de hand te houden!

Te heftig delen

Aan de andere kant van het spectrum overweldig je anderen juist met wat er in je leeft. Je deelt je realiteit op extreme wijze: heel veel, heel snel, heel expliciet. Je deelt bijvoorbeeld meteen de eerste date al je hele levensverhaal met alle traumatische ervaringen breed uitgemeten. Hierdoor maakt de ander vaak een terugtrekkende beweging, weg uit de intimiteit.

Je ongelijkwaardig opstellen

Intimiteit kun je ook blokkeren door je op te stellen als een kind en naar de ander te kijken voor het vervullen van je behoeften en wensen. Je wilt dan dat de ander voor je zorgt, er altijd en in volledige afstemming is voor jou. Zo’n ongelijkwaardige relatie is iets wat een kind van zijn ouders mag verwachten, maar nu je volwassen bent, draag je zelf de verantwoordelijkheid voor je behoeften en wensen.

Codependency drukt een stempel op de manier waarop je omgaat met jezelf en de manier waarop je omgaat met anderen, maar je kunt dit gedrag ook veranderen. Wat de uiterlijke verschijningsvorm ook is, de onderliggende codependency thematiek is steeds dezelfde. Het is dan ook op dat dieperliggende niveau dat de heling plaats zal vinden.

Levenslang proces

Deze heling vormt een levenslang proces waarbij je steeds weer een diepere laag mag aanboren. Op dit pad van persoonlijke ontwikkeling zal je op een gegeven moment ook dankbaarheid gaan ervaren voor de dingen die je in je leven hebt meegemaakt. Wij krijgen ieder onze bagage mee in dit leven, dat kan een verslaving zijn, maar ook een ziekte of het overlijden van een dierbare. Wat het is maakt in wezen niet uit, zolang we inzien dat het precies onze pijn is die is de weg vormt naar de vreugde en de liefde die we werkelijk zijn.